فروشگاه جامع تحقیق

تاریخچه مس در ایران
مس يكي از فلزاتي است كه طرز استخراج و ذوب ان بر صنعتگران باستاني ايران معلوم بوده است و در حفرهايي كه در نقات مختلف كشور شده آثار و علايم آن ديده ميشود. ولي چون رموز اين صنعت سينه بسينه انتقال مي يافته كتاب ونوشته اي ازآن در دست نيست فقط از اشياءمسي وآلياژهاي آن كه در كاوشهاي انجام شده به دست آمده چنين پيداست كه در زمان قديم از مس در زندگاني خود استفاده ميكردند و با صنعت ذوب مس آشنايي كامل داشتند . معدنچيان سنگهاي مس خالص طبيعي ومس اكسيده را كه بيشتر در سطح زمين يافت ميشده به وسيله ديلم و كلنگ خرد كرده واستخراج وذوب ميكردند و چون طرز ذوب كانيهاي نوع سولفور را نمي دانستند اگر چنانچه با چنين معدني برخورد ميكردند از استخراج آن صرف نظر ميكردند .
كارهاي مس و مفرغي قبل از تاريخ كه در ايران انجام شده در بسياري از موزه هاي دنيا وجود دارد .پس از آن در دوره هاي مختلف مانند دوره هخامنشي و ساساني وبعد از استيلاي عرب و دوره مغل و تيموريان نمونه هايي از اشياء مسي ومفرغي كه در ايران ساخته شده در موزه هاي روسيه و انگليس و فرانسه وجود دارد. در عصر صفويه صنعت برنج سازي و استفاده از مس و آلياژهاي آن رونق بسياري داشته است ولي پس از انقراض صفويه و روي كار آمدن سلسله قاجاريه در كليه صنايع از جمله صنعت ذوب مس انحطاطي ايجاد گرديد و پس از آن براي احياء صنايع مختلف و صنعتي كردن ايران در زمان امير كبير كوششهايي صورت گرفت كه مثمر ثمر واقع نشد.
تا اينكه در سال 1315چون دولت وقت در كارخانجات مهمات سازي ارتش نياز به مس داشت و شروع به استخراج مس از معدن انارك و عباس آباد سبزوار خراسان شمالي نمود و كارخانه ذوب مس غني آباد را بنيان گذاشت.
در استان كرمان از دير باز مردم ناحيه سرچشمه از وجود ذخاير مس اطلاع داشته و از آن در ساخت و تهيه وسايل جنگي ولوازم خانگي استفاده ميكردند براي صدق اين مدعي باقيماندهايي از سيتمهاي قديمي ذوب در حوالي سرچشمه دال بر شناسايي مس و معدن مس سرچشمه در سالهاي دور يعني در حدود 3000سال قبل از ميلاد ميباشد. علاوه بر آن جاري شدن آب سبزرنگ در رودخانه هاي اطراف سرچشمه مويد وجود تركيبات مس در ناحيه بوده است .
در دهه 1340 بود كه يك سري مطالعات زمين شناسي در ناحيه سرچشمه آغاز گرديد .پس ازاينكه مشخص گرديد كه ذخيره مس در ايران بميزان فراوان وجود دارد . در سال 1351 سركت سهامي معادن مس سرچشمه با سرمايه دولتي تاسيس گرديد و باشركت آمريكايي آناكاند قراردادي منعقد گرديد تا از كمكهاي فني آن شركت جهت استخراج معدن مس سرچشمه استفاده شود. در نتيجه با استفاده از مطالعات گذشته طرح ايجاد ذوب مس با ظرفيت 145000 تن مس در سال و هزينه اي معادل 550ميليون دلار ريخته شد . وپيرو آن با شركت پارسونز جوردن قراردادي جهت ساخت و ايجاد تاسيسات مجتمع مس سرچشمه بسته شدكه تاسال1357تقريبا97درصد از كارهاي ساختماني توسط شركت مذبور انجام گرفت.
راهنماي تاسيسات كارخانه
1_انبار سنگ درشت
2_سنگشکنهای اولیه و...
3_انبار سنگ نرمه
4_کارخانه بر عیار کنی
5_ته نشین کننده های بر عیار شده
6_واحد صافی
7_واحد خشک کن
8_انبار ذخیره اضطراری بر عیار کنی
9_مخازن بر عیار شده و مواد کمک ذوب
10_کورههای ذوب
11_ساختمان سنگشکن وآهک
12-مخازن قیفی مواد درشت کمک دوب
13_سنگ شکن مواد کمک ذوب
14_واحد آهک
15_دود کش کوره مبدل
16_نیروگاه حرارتی
17_غبارگیری کورههای ریورب
18_غبارگیر کورههای کنورتور
19_امخازن سوخت
20_ته نشین کننده مواد باطله
21_مخازن وتلنبه خانه آب صنعتی وآتشنشانی
22_ازمایشگاه
23_انبار قطعات صنعتی
24_تصفیه خانه آب
25_سالن الکترولیز آب
26_واحد اسید
27_مخازن اسید
28_انبار مواد منفجره
29_واحد اکسیژن
30_انبار وسایل متفرقه
31_ساختمان سرند اولیه
32_سرویس خودروها
33_مخازن شیر آهک
34_برج خنک کننده
35_واحد مولیبدن
36_ساختمان توزیع برق
37_مرکز اسناد ومدارک
38_دیگ بخار
39_انبار مواد شیمیایی آزمایشگاهی
40_مخازن گازوییل
41_انبار آجر
كانيهاي مس
مس در طبيعت بصورتهاي زير يافت مي شود :
1_مس فلزي
2_اكسيد مس
3_سولفور مس
مس طبيعي عنصر مس بحالت آزاد طبيعي درتوده هاي بزرگ ويابشكل پراكنده در سنگهاي آذري (آتشفشاني)درقشرزمين بوجودآمده است.معادن اين نوع مس چندان زياد نيست ودر همه جا وجود ندارد فقط دربعضي ازنقاط دنيا مانند :ايالات متحده آمريكا و شيلي و بوليوي و چين و ايران (در ناحيه انارك) يافت گرديده است.
2_اكسيد مس :
اكسيدهاي معدني مس در پوسته زمين نزديك به سطح يافت ميشود كه در نتيجه تغييرات
جو ي وفعل و انفعالات شيميايي كه در قسمت رگه هاي سولفور مس صورت گرفته تركيبات اكسيده بوجود آمده است. آبهاي طبيعي كه بمقدار چندين(ppm) گاز اييدريدكربنيك (co2)در بر دارنده بر روي سولفاتهاي مس 100متر اثر كرده و به تدريج آنها به تركيباتي نظير :كربنات .اكسيد .سولفات وگاهي اوقات سيليكات مبدل مينمايد.
چون اغلب مواد نامبرده نزديك بسطح زمين پيدا مي شوند وتماما" داراي نقطه ذوب پاييني هستند لذا ميتوان آنها را بسهولت با گرماي احتراق زغال چوب و كربن آن احياء نمود ومس فلزي را بدست آورد كه اين روش در گذشته مورد استفاده بوده است وتمام مس باستان با اين روش تهيه ميگرديده.
3_سولفور مس
مهمترين سنگ معدن مس كه امروز بيشتراز95% مس محصول سالانه دنيا را ميدهد ازنوع سولفوره ميباشد چون بسهولت ميتوان مس را ازتركيبات اكسيده خارج كرد درگذشته با اين روش تقريبا
كليه معادن اكسيده را مورد بهره برداري قرارداده اندكه كم وبيش درحال تمام شدن است.وچون معادن مس به عمق بيشتر رسيده درنتيجه اغلب تركيبات آن از نوع سولفوره ميباشد.
حفره معدن وقتيكه به لايه گداخته شده ميرسد بصورت سخرههاي گداخته سيماني در مي ايد كه معمولا"كلوخه هاي معدني(gangue) از نوع كلسيت ميباشند تركيبات مس با تماس در لايه هاي رويي معدن از نوع(porphyry)يا (chalcocite) شروع شده و به تدريج به(bornite)و(chalcopyrite)در عمق معدن بدل ميشود

روشهاي استخراج مس
روش مورد استفاده جهت استخراج مس بستگي دارد به طبيعت و تركيبات مس موجود در سنك معدن. به طور كلي سه طريق اساسي براي استخراج مس وجود دارد كه عبارتند از :
1_ذوب مستقيم :
ذوب مستقيم وقتي به كار گرفته مي شود كه درصد مس موجود در كلوخه ها از 6% به بالا باشد .
2_شستشوي اسيدي:
شستشويي كه با الكتروليز تكميل مي شود مخصوص كلوخه هاي نوع اتکسیده میباشد.
3-تغليظ كردن :
تغليظ كه همراه با ذوب ميباشد براي تركيبات گوگردي مس يا مس طبيعي با عيار كم بكار گرفته میشود .
در اين روش جهت دستيابي به مس قابل عرضه به بازار سنگ معدن بايد واحد هاي زيرين را بگذراند :استخراج از معدن _سنگ شكن و سرند ها_پر عيار كني_كوره انعكاسي _ كوره مبدل_ كوره آند_پالايشگاه (الكتروليز) _ذوب مجدد و ريختگري_محصول نهايي با خلوص 91/99% .

مشخصات كلي معدن سرچشمه

معدن سرچشمه بيضي شكل بوده كه قطر بزرگ آن 2300 متر و قطر كوچك آن 1200 متر طول دارد و داراي ارتفاع 2600 متر است براي تعيين ذخيره به وسيله شركت سلكشن تراست 195 حلقه چاه با ماكزيمم عمق 200 متر حفاري شده كه كل متراژ حاصل از حفاري 28300 متر است و 17200متر تونل نيز حفاري شده است .تعداد 51 حلقه چاه اكتشافي با متراژ 5240 متر نيز حفاري گرديده است .
ذخيره ثابت شده بر اثر حفاري هاي فوق تا عمق 2350 متر 523/449ميليون تن با عيار متوسط 12/1 براورد شده و طرحي نيز براي برداشت 20ساله از معدن تهيه گرديد پس از آن شركت ملي صنايع مس با همكاري شركت آناكاندا در دنباله برنامه هاي اكتشافي 32952متر حفاري انجام داد كه اين حفاري ها شامل گمانه هاي كم عمق و همچنين گمانه هاي 600 متري و 3عدد گمانه تا عمق 1000 متري و تا كنون ذخيره معدن تا 800 ميليون براورد شده كه ممكن است با حفاري هاي عميق تر ميزان ذخيره معدن افزايش يابد بطور كلي اين معدن را از نظر تركيبات تشكيل دهنده آن ميتوان به سه منطقه با تر كيبات متفاوت تقسيم كرد .
الف : منطقه اكسيد كه بطور متوسط تا عمق 26 متري از سطح زمين قرار گرفته و داراي كربناتهاي مس مانند مالا كيت و آزوريت و سولفاتها و سيليكيتها با آب كريستالي و اكسيدهاي مس ميباشد .
ب : منطقه سوپرژن كه پس از ناحيه اكسيد قرار گرفته وتاعمق تقريبا"80 متر بعد از منطقه امسيد قرار دارد .در اين منطقه اثري از از اكسيدها وجود ندارد و اكثر تركيبات سولفوره از نوع كووليت هستند ...